‘Automotive’ advocaat Mr. Albert S. Oegema volgt dagelijks de ontwikkelingen rond mobiliteit en licht de juridische aspecten daarvan toe. In CARROS Magazine heeft hij zijn eigen column.
Sportwagenfabrikanten in het topsegment doen er alles aan om hun producten zo mogelijk nóg exclusiever te maken, teneinde de zorgvuldig opgebouwde reputatie van het merk levend te houden. De klanten moeten zich bij hen erkend voelen, als leden van een select gezelschap. Dit door VIP-behandelingen tijdens evenementen, races en beurzen, of door invitaties voor - vergeeft u me de Britse termen - previews, roadtrips en trackdays. Een ontwikkeling die de laatste jaren een grote vlucht neemt is het met regelmaat uitbrengen van specials. Auto’s in een beperkte oplage die zomaar een miljoen euro kunnen kosten en, belangrijk, alléén gekocht mogen worden door trouwe cliënten. Een paar voorbeelden: de Ferrari FXX, Maserati MC12 Corsa (slechts 12 stuks), Lamborghini Veneno, de Mercedes-AMG Project One, de Aston Martin One-77… eigenlijk ontbreekt geen enkele zichzelf respecterende fabrikant op de lijst. Een beperkte oplage betekent een beperkte verkrijgbaarheid en dus is het dringen aan de poort. De fabrikant bepaalt wie wel (en vooral niét) op de bestellijst komt te staan. Maar sommige uitgelote inschrijvers doen ál het mogelijke om toch nog zo’n begeerde ‘limited edition’ te bemachtigen onder het motto zo niet, dan toch.
Hierbij gaat het doorgaans om het bieden van enorme bedragen aan mensen die wél op de lijst staan. De ene keer is het doel deze plek te kunnen overkopen, de andere keer doet men een aanbod om de auto meteen na aflevering over te nemen en ‘m direct weer met forse winst te verpatsen. Dat lukt doorgaans prima, het gaat immers om een schaars goed. De fabrikanten willen met de toewijzing van de speciale edities aan geselecteerde kopers de controle houden op de omgeving waar deze auto’s terechtkomen en bij voorkeur ook blijven. Gemarchandeer met dit toewijzingssysteem is iets wat fabrikanten absoluut niet willen. Vandaar dat hun advocaten de instructie hebben gekregen om waterdichte contracten op te zetten, met als belangrijkste artikel het zogenaamde ‘anti-speculatiebeding’. Oftewel: het verbod het koopcontract over te doen aan een andere partij of, nadat de auto is geleverd, deze binnen (bijvoorbeeld) twee jaar door te verkopen. Gebeurt dit toch, dan volgt een aanzienlijke boete. Vanuit juridisch oogpunt doet zich dan direct de vraag voor hoe zich dit verhoudt met het zeer sterke eigendomsrecht (Boek 5 art. 1 BW), luidende: ”Eigendom is het meest omvattende recht dat een persoon op een zaak kan hebben”. Vrij vertaald staat hier: als het van mij is mag ik ermee doen wat ik wil…
Een dergelijke kwestie werd onlangs aan ons kantoor voorgelegd. Er was, via een tussenpersoon, een enorm bedrag geboden aan een eigenaar om zijn ‘special edition’ meteen na de aflevering te mogen overnemen. Aan ons de vraag: hoe staat het verbod van de fabrikant tegenover het eigendomsrecht van de eigenaar? Want deze laatste had door betaling en overdracht de volledige beschikkingsbevoegdheid over de auto verkregen. We moesten concluderen dat de fabrikant in zijn recht stond. De toewijzing van kooprechten door fabrikanten is weliswaar vrij nieuw, maar vergelijkbare contracten in bijvoorbeeld de jachtbouw en onroerend goed maken direct duidelijk dat verbodsbepalingen in fabriekscontracten de overhand hebben. Neem ze dus nooit serieus, de gelukzoekers die u beloven dat zij u - uiteraard tegen een riante vergoeding - een plaats op de exclusieve bestellijst kunnen bezorgen, of een overname van een plek van een ander kunnen ritselen. Vroeg of laat komt de fabrikant er achter en zal dan juridische actie ondernemen. Naar verwachting met succes, zodat u aan het einde van de rit met lege handen staat.