Onze buurvrouw van jaren geleden was een piepkleine dame met spierwit haar, die ons nauwelijks herkende en waarschijnlijk haar eigen naam ook niet meer wist. Desondanks reed ze tot ver in de negentig – haar hoofd kwam nauwelijks boven het stuur uit – rond in haar gigantische Cadillac Fleetwood.
Ze was opgegroeid op een boerderij in Texas en reed al auto sinds haar twaalfde. Ik ben er vrijwel zeker van dat ze zichzelf naar haar eigen begrafenis heeft gereden. Waar haar rijkunde vandaan kwam, wordt wellicht beantwoord door een nieuw, uitgebreid onderzoek van de Highway Transportation Safety Administration, die met een duidelijke maar verrassende conclusie kwam: “Autorijden is een kwestie van vaardigheid, niet van leeftijd.” Een enorme opluchting voor ouderen, want autorijden is een onaantastbaar en onmisbaar onderdeel van het Amerikaanse DNA. De meeste Amerikanen wonen niet in de grote stedelijke agglomeraties met hun sterk verbeterde openbaar vervoer, maar in ver afgelegen gebieden op het platteland, waar het vrijwel onmogelijk is om waar dan ook te komen zonder auto, en waar doorgaan met autorijden de enige optie is om je vrijheid en mobiliteit te behouden.
De meeste mensen veronderstellen dat de kans op een ongeval toeneemt bij het klimmen der jaren. En hoewel de statistieken een duidelijke groei van het aantal dodelijke ongelukken tonen bij mensen boven de tachtig, is dat niet noodzakelijkerwijs omdat bejaarden meer brokken maken. Volgens een woordvoerder van de AAA – de Amerikaanse Automobiel Associatie – komt het omdat oudere mensen kwetsbaarder zijn, en dus een geringere kans hebben na een ongeluk te herstellen. Sterker nog: oudere automobilisten rijden dikwijls veiliger omdat ze minder vaak te hard rijden, dronken achter het stuur zitten of tijdens het rijden eten, drinken of sms’en. Volgens het onderzoek zijn er in de Verenigde Staten 35 miljoen automobilisten die boven de zestig zijn, een toename van twintig procent sinds 2003. De geldende, enigszins griezelige opvatting dat de enige keuze is om ófwel de problemen van bejaarden te negeren ófwel hen de autosleutels af te pakken, berust dus op een misverstand. “Het is een kwestie van voortschrijdend inzicht”, zegt de AAA-woordvoerder. “We kijken niet alleen naar de overgang van bestuurder naar passagier, maar ook wat we kunnen doen om de bestuurder zo lang mogelijk zelf te laten rijden.” Moderne technologie, zoals dodehoekverklikkers, automatisch dimmende koplampen, bumperpiepers, afstandsensoren en zelf inparkerende auto’s betekenen natuurlijk al een enorme vooruitgang. Maar in een land waar slechts één van de vijftig staten (Illinois) een verplichte herhalingsrijtest voor bejaarde automobilisten kent, wordt een nieuw fenomeen snel populairder: de rij-instructeur voor senioren.
Hoewel al die nieuwe technologie de oudere automobilist enorm helpt, voeren de AAA en de Amerikaanse Associatie voor Gepensioneerden hard campagne om senioren te bewegen om een online beoordelingstest en een evaluatie van hun rijvaardigheid te ondergaan. Als de test een probleem signaleert, volgt een oproep voor een nieuw rijexamen. Dat is het moment waarop de ‘rehabilitatiespecialist’ in actie komt. Voor een bedrag van tweehonderd tot duizend dollar, afhankelijk van de regio waar de cliënt woont, traint de instructeur de automobilist om zijn lichamelijke en cognitieve problemen de baas te blijven. Met andere woorden: hij leert de cliënt verkeerd, ingesleten gedrag af, en vergroot diens zelfvertrouwen. Het is alleen al belangrijk omdat gezondheidsverzekeraars de kosten heel vaak vergoeden als ‘bezigheidstherapie.’ De verzekeraars onderzoeken de zaak grondig. Als een cliënt een suffige indruk maakt, nemen zij bijvoorbeeld contact op met de huisarts om na te gaan of voorgeschreven medicijnen het autorijden kunnen beïnvloeden. Vaak leidt dat tot de simpele aanbeveling om alleen overdag te rijden en de snelweg te vermijden. Er zijn ook fysieke oefeningen, bijvoorbeeld met het draaien van het hoofd, om veiliger van rijbaan te kunnen wisselen of achteruit in te parkeren.
De belangstelling is enorm. De AAA-woordvoerder is geen voorstander van verplichte rijherexamens voor senioren “omdat die tests geen veiligheidsvoordeel aantonen, en omdat veel senioren zo veel examenvrees hebben dat ze de auto dan maar helemaal aan de kant zetten, met als gevolg een verlies van onafhankelijkheid wat ook vreselijk voor ze is.” Uiteraard is het probleem van tijdelijke aard. De tijd komt eraan dat senioren hun autosleutels wegdoen. Niet omdat ze thuisblijven, maar omdat ze in hun zelfrijdende auto stappen. Bij die hoogbejaarde buurvrouw van ons leek het alsof dat al zo was.
Foto: © Brigitte Vincken